ANATOMİK YAPI: İSKELET SİSTEMİ VE KEMİKLER

Anatominin Tanımı

Anatomi, insan vücudunu oluşturan yapıların –organların, dokuların ve sistemlerin– konumlarını, ilişkilerini ve işlevlerini inceleyen bilim dalıdır. İnsan anatomisi, sağlık bilimlerinin temel taşlarından biri olup, özellikle iskelet sistemi bu yapıların mekanik temeli olarak öne çıkar.

İSKELET SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ

İskelet sistemi, insan vücuduna şekil verir, organları korur, hareketi sağlar ve kan hücrelerinin üretiminde görev alır. Ayrıca vücudun kalsiyum ve fosfor gibi mineralleri depolamasına yardımcı olur. Yetişkin bir insanda toplam 206 kemik bulunur.

KEMİK TÜRLERİ

Kemikler şekillerine göre üç ana grupta incelenir:

1. Yassı Kemikler

Kafatası, kürek kemiği (scapula) ve göğüs kemiği (sternum) gibi geniş yüzeyli, ince kemiklerdir. Organları koruma ve kasların tutunmasını sağlama görevleri vardır.

2. Kısa Kemikler

El bileği, ayak bileği ve omur kemikleri gibi küçük ve düzensiz şekilli kemiklerdir. Genellikle sınırlı hareket sağlarlar.

3. Uzun Kemikler

Kollarda ve bacaklarda bulunan, gövdesi silindirik, uç kısımları geniş kemiklerdir. Humerus (kol kemiği), femur (uyluk kemiği) gibi örneklerle temsil edilir. İçerisinde kemik iliği bulunur ve kan hücrelerinin üretimi gerçekleşir.

KEMİK GRUPLARI

BAŞ KEMİKLERİ

Baş kemikleri; beyni, duyu organlarını ve sindirim-solunum yollarının giriş kısmını korur.

Kafatası Kemikleri

• Tek kemikler: Frontal, oksipital, etmoid, sfenoid
• Çift kemikler: Temporal, parietal
  Kemikler birbirine hareketsiz eklemlerle bağlanmıştır.

Yüz Kemikleri

Göz çukurlarını, burun ve ağız boşluğunu çevreler.

• Tek: Vomer
• Çift: Maxilla, zygoma, palatinal, nasal, lacrimal
  Alt çene (mandibula) ise oynar eklemle bağlı tek kemiktir.

GÖVDE KEMİKLERİ

Omurga (Columna Vertebralis)

Toplamda 33-34 omurdan oluşur. Görevi; vücudu taşımak, dengeyi sağlamak ve omuriliği korumaktır.

Diskler omurlar arasında esnek yastık görevi görür. Disk fıtıkları bu yapının bozulmasıyla oluşur.

Göğüs Kafesi (Thoraks)

• Sternum (Göğüs kemiği): Ön orta bölümde yer alır.
• Kaburgalar (Costae): 12 çift kaburga vardır. İlk 7’si sternuma doğrudan bağlıdır; son ikisi serbesttir.
  Kaburgalar, solunumu kolaylaştıracak şekilde kıkırdak uçlarla sternuma bağlanır.

ÜST EKSTREMİTE KEMİKLERİ

Omuzdan ele kadar uzanan kemik grubudur. Her bir ekstremitede 32 kemik yer alır.

Omuz Kemeri

• Clavicula (Köprücük kemiği)
• Scapula (Kürek kemiği)
  Omuz eklemini gövdeye bağlayan yapılardır.

Kol ve Ön Kol

• Kol: Humerus
• Ön kol: Radius (dışta), Ulna (içte)

El Kemikleri

• 8 karpal (bilek)
• 5 metakarpal (el tarak)
• 14 falanks (parmak kemikleri)
  Başparmakta 2, diğer parmaklarda 3 falanks bulunur.

ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİ

Yük taşıyıcı kemiklerdir ve toplam 62 kemikten oluşur.

Kalça Kemeri (Pelvis)

• Ilium, Ischium, Pubis kemiklerinin birleşiminden oluşur.
• Ön birleşim: Simfizis pubis
• Arka birleşim: Sakrum ile

Uyluk

• Femur: Vücudun en uzun ve güçlü kemiğidir.
• Patella: Diz kapağı kemiği, femurun alt ucunu korur.

Bacak

• Tibia (kaval kemiği): Kalın ve taşıyıcıdır.
• Fibula (kamış kemiği): Daha ince yapıdadır, dışta yer alır.

Ayak

• 7 tarsal (ayak bileği)
• 5 metatarsal (ayak tarak)
• 14 falanks (parmak kemikleri)
  Toplam 26 kemik ve 38 eklem içerir. En önemli kemikler: Talus (aşık), Calcaneus (topuk).

EKLEMLER (ARTICULATIO)

Kemikler birbirine eklemlerle bağlanır. Eklemler yapılarına ve hareket özelliklerine göre üçe ayrılır:

1. Hareketsiz Eklemler

Kafatasındaki gibi kemikler sıkı dokularla birbirine bağlıdır, hareket etmez.

2. Yarı Hareketli Eklemler

Omurlar arası gibi kemikler arasında kıkırdak bulunur. Az miktarda esneklik sağlar.

3. Hareketli Eklemler

Omuz, dirsek, kalça ve diz gibi eklemlerdir.

• Eklem yüzeyleri: Kıkırdakla örtülüdür
• Eklem sıvısı: Kayganlık sağlar
• Menisküs/discus: Bazı eklemlerde sürtünmeyi azaltır

OMUZ VE KALÇA KEMERİ

Omuz Kemeri

Scapula ve clavicula, üst ekstremiteyi gövdeye bağlar.

Kalça Kemeri (Pelvis)

Ilium, ischium ve pubis kemiklerinden oluşur. Vücudun ağırlık merkezidir.